Het wordt niks met de luchtkwaliteit in steden...

Rol van bedrijven
Ondernemersorganisaties hebben met Amsterdam afgesproken een gezamenlijk pakket aan maatregelen uit te werken dat niet alleen bijdraagt aan een betere luchtkwaliteit, maar ook innovatie in slimmer en schoner vervoer stimuleert. In ‘ruil daarvoor’ komt er geen milieuzone voor personenauto’s en bestelbusjes. Ogenschijnlijk een kadotje voor het bedrijfsleven. Maar het voorstel van de Amsterdamse VVD-wethouder Eric Wiebes is niet vrijblijvend, de bedrijven moeten nu zelf wel in actie komen.

Bedrijven willen graag werken aan een betere stedelijke distributie. Ook zij zijn de opstoppingen zat, hun chauffeurs kunnen op steeds minder begrip rekenen en zij willen voor hun eigen personeel goed bereikbaar zijn. Die bedrijven lopen soms vast op een gebrek aan kennis bij ambtenaren of zwalkend beleid. Continuïteit in overheidsbeleid is een van de drie pijlers voor succesvolle stedelijke distributie, naast de juiste logistieke concepten én schone technologie. Tijdige en ongehinderde aanvoer en afvoer van winkels, hotels, horeca, bouwplaatsen en bewoners in steden is alleen door een gezamenlijke inspanning van bedrijfsleven en overheden op te lossen. Bedrijven die veel in de binnensteden komen moeten vaker met gemeenten aan tafel komen, zodat kennis over stedelijke distributie op het juiste moment meegenomen wordt bij de beleidsbepaling.

In het verleden zijn veel initiatieven rond stedelijke distributie gesneuveld. Helaas ook in Amsterdam (Binnenstadservice, City Cargo, Mokum Mariteam en het project op de Nieuwmarkt). De vraag is hoe gemeenten stedelijke distributie initiatieven nu verder gaat stimuleren, faciliteren en reguleren zodat de resultaten wel worden gehaald? Anders komen die milieuzones er over een of twee jaar alsnog.

Gemeenten zijn zelf goed voor 1 op de 10 bestelbusjes in de stad, maar ook voor een belangrijk deel van het afvalvervoer (twee van de tien vrachtwagens in steden) of bepaalt hiervoor het ‘speelveld’. Waarom starten gemeenten eigenlijk niet nu al met het verschonen van het eigen wagenpark en een betere organisatie van afvalvervoer?

Vracht over de gracht
Er wordt vaak gesproken over vracht over de gracht. In de Amsterdamse nota Varen 2.0 is geen ambitie neergelegd voor meer vracht over de gracht, daar waar eerst nog door de Amsterdamse PvDA-wethouder Gehrels een aandeel van 10% is genoemd. Hiernaast is het nog belangrijk te waarborgen dat vracht over de gracht gelijk ‘goed’ gedaan wordt (i.e. elektrische boten, de laatste meter distributie op de kade elektrisch), zodat voor nieuwe initiatieven straks geen oud materiaal wordt gebruikt. De vraag is wat het effect is op de luchtkwaliteit als er uiteindelijk niet veel meer vracht over de gracht gaat?

Verschonen openbaar vervoer
Het openbaar vervoer is een grote vervuiler, maar een onmisbare schakel voor bereikbare steden. Nieuwe, schonere bussen voor het openbaar vervoer zijn duurder. Gemeenten willen deze schone bussen versneld invoeren. Wat betekent dit voor de kosten van openbaar vervoer voor de burgers? De korte termijn aanbestedingsregels weerhouden private partijen er nu van om hun bussenvloot te verschonen. Wat gaat hiermee gebeuren?

Scooters
Onderzoek van TNO toont aan dat snorscooters door de snelheidsbegrenzers vier keer zoveel fijn stof uitstoten als gewone bromscooters. Deze stoten op hun beurt weer meer vervuilende stoffen uit dan dieselauto’s. De Fietsersbond vraagt terecht om een verkoopverbod.

Dagjesmensen
De grote steden zijn gastvrij voor het steeds grotere aantal bezoekers. Alleen al Amsterdam groeit naar bijna 15 mln bezoekers in 2013. Zij brengen geld in het laatje en veel gezelligheid. Maar, hun 'milieu-voetafdruk' in de steden is groot.

Amsterdam pakt het verschonen van de cruiseschepen en de rondvaartboten aan met nieuw beleid. Wat zijn de gevolgen voor de luchtkwaliteit mocht die plannen onverhoopt niet lukken? Dit plan zit immers nog middenin alle procedures. Moeten de burgers straks de rekening betalen voor de toeristensector?

Er worden in Amsterdam helaas geen maatregelen genomen tegen de meer dan 2.000 touringcars die op drukke dagen door de Amsterdamse binnenstad rijden. Volgens de ambtenaren: ‘omdat die meer rijden dan vrachtwagens en daardoor sneller vervangen worden door schonere touringcars’. Dat is vreemd. Die bussen pendelen heen en weer tussen de Keukenhof of Volendam en Amsterdam en maken juist nauwelijks kilometers. Bovendien houden de chauffeurs zich niet aan de afspraken over parkeren en het uitzetten van motoren. Dit is vreemd, omdat het vrachtverkeer wel aan vele eisen en milieuzones moet voldoen.

Gedrag en mentaliteit
Ook het personenvervoer wordt in de stedelijke plannen aangepakt; oude auto's de stad uit of geen parkeervergunning meer voor oude auto's. Fietsen en wandelen worden terecht gestimuleerd. Dat is een gezonde aanpak. Een sterk punt is de inzet op een betere verkeersdoorstroming van voertuigen door verkeersmanagement. Zwakke schakel hierbij is het tegendraadse gedrag van weggebruikers. Soms zou je wensen dat een TomTom de weggebruiker vertelt dat als hij nu gas geeft hij 10 minuten later thuis is.

Welke locaties wel en welke niet?
Als bewoner van de binnenstad maak ik me zorgen. Er wordt gemeld dat de meeste locaties in 2015 voldoen aan de normen, maar andere plekken niet of in 2018 of 2021 (of later?). Niet duidelijk is op welke locaties nu welke aanvullende locale maatregelen komen en of overal in 2015 de luchtkwaliteit op orde is? Steeds meer bewoners meten zelf de luchtkwaliteit bij hun huis. Die bewoners zijn steeds beter geïnformeerd over de luchtkwaliteit, veiligheid en bereikbaarheid en laten zich bij de komende gemeenteraadsverkiezingen echt niet opnieuw met een kluitje in het riet sturen.

Zorgen maken
De bevolking van steden groeit snel. De Nederlandse mainports verzetten steeds meer volume, wat ook weer beslag legt op de schaarse milieuruimte. Zijn de maatregelen die lokale overheden nu nemen echt voldoende om alle gevolgen voor de luchtkwaliteit op te vangen? Ik betwijfel dat. “De Amsterdamse wethouder Wiebes ruilt maatregelen voor gezonde lucht in voor boterzachte beloftes,” stelde Ivo Stumpe, campagneleider verkeer van Milieudefensie twee weken geleden nog. Er is echt een Deltaplan voor een betere luchtkwaliteit nodig om samen met elkaar gezond in Nederland, en in de binnensteden, te kunnen overleven.

Walther Ploos van Amstel.